عیوب فرش دستباف: 16 علامت هشدار دهنده قبل از خرید
فهرست عناوین
دانستن عیوب فرش دستباف امری واجب، برای خرید فرش با کیفیت است. از جمله عیوب فرش دستباف که بسیار شایع هستند می‌توان به غلط بافی، بالا و پایین زدگی فرش، لوچه شدن و پیچیدگی اشاره کرد. هر کدام یک از این عیب‌ها قیمت و زیبایی فرش را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
پیش از خرید حتماً راهنمای خرید فرش لوزان مطالعه کنید تا سرتان کلاه نرود! انتخاب تولید کننده فرش مانند لوزان می‌تواند خریدی مطمئن برای شما به همراه بیاورد.
برجسته‌ترین عیوب فرش دستباف
هنگام خرید فرش های دستباف باید دقت داشته باشید تا فرش از همه نظر مورد تایید باشد. به صورت کلی فرش های دستباف، عیوبی مانند موارد پایین دارند و کامل شرح می‌دهیم برای شناسایی آنها باید چه اقدامی داشته باشید. فرش ماشینی با شیوه متفاوتی بافت می‌شود، نحوه بافت و الیاف استفاده شده در فرش از جمله تفاوت فرش دستباف و ماشینی است. در ادامه تمامی عیوب فرش دستباف را بررسی می‌کنیم.
غلط بافی
شناخته‌شده‌ترین ویژگی فرش های دستباف غلط بافی در نقشه فرش است. اما منظور از غلط بافی چیست؟ بافت فرش های دستباف با دست است و در هنگام بافت بافنده ممکن است دچار اشتباه شود و طرح و نقشه فرش را به درستی اجرا نکند. وقتی نقش و نگارها به درستی اجرایی نشوند به اصطلاح می‌گویند فرش غلط بافی دارد. با توجه به اندازه غلط بافی و محدوده آن در فرش، قیمت فرش تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
کل نقشه فرش های دستباف باید تقارن داشته باشد و عدم تقارن و غلط بافی در این گونه فرش‌ها بسیار اتفاق میفتد. اما دلایلی مختلفی در غلط بافی نقش دارند، از جمله:
- گره‌های بافته شده با فاصله یا فشار نامتوازن
- اشتباه در شمارش رج‌ها یا خشت‌ها
- نوسان در فشار روی دار قالی
- استفاده از نخ با قطر و کشش نامناسب
- جابه‌جایی ناخواسته در تارها حین بافت
- عدم هماهنگی در جهت و زاویه گره‌ها
- سهل‌انگاری بافنده
- تغییر ناگهانی رنگ یا نوع نخ در هنگام بافت
- نقشه خانی اشتباه
- عدم انجام کارهای واجب مانند قیچی کاری و شانه زدن فرش
بالا و پایین زدگی فرش
یکی از عیوب فرش دستباف که بسیار رایج است، بالا و پایین زدگی یا کوبیدگی فرش است. به طور کلی وقتی بالا و پایین زدگی فرش اتفاق میفتد که گل‌ها و نقشه های روی فرش حالت دفرمه پیدا می‌کنند. به‌عنوان‌مثال اگر قرار باشد شکل دایره در فرش بافته شود بعد از بالا و پایین زدگی شکل نامنظمی به خود می‌گیرد که باعث می‌شود فرش نامرغوب شود. اما چه عواملی باعث بالا و پایین زدگی فرش می‌شود؟
عوامل بالا و پایین زدگی فرش:
- فشار نامتوازن حین پیچاندن گره
- اختلاف ضخامت نخ‌های پرز
- تنظیم نامناسب فاصله تارها
- سهل‌انگاری در کوبیدن یکنواخت گره‌ها
- پوسیدگی یا کشیدگی موضعی تار یا پود
- نوسان رطوبت و تغییرات دمایی محیط
لوچه شدن قالی
یکی از عیوب فرش دستباف که پس از بافت و در مرحله آخر رخ می‌دهد، لوچه شدن قالی است. اما لوچه شدن قالی چیست؟ به عدم تقارن در گوشه‌های فرش لوچه شدن می‌گویند. یعنی یکی از گوشه‌ها از دیگر گوشه‌های قالی بزرگ‌تر است و فرش از حالت مستطیل خود خارج شده است. این نقص در مرحله پایانی، در قسمت بریدن چله‌ها اتفاق میفتد و جبران‌ناپذیر است. هنگام بریدن چله‌های فرش، فرش به طرف دیگر سنگینی می‌کند و دچار لوچگی می‌شود و این گوشه نسبت به سایر گوشه‌ها کشیده‌تر و بلندتر می‌شود.
پیچیدگی فرش
دفتین (یک ابزار قالی بافی است که برای کوبیدن و محکم کردن گره ها و پودهای فرش در حین بافت استفاده می‌شود) در تولید فرش های دستباف باکیفیت نقش بسیار پر رنگی دارد. دفتین زنی باید با حوصله و یکنواخت صورت بگیرد، در صورتی که از شدت بیشتری برخوردار باشد باعث پیچیدگی و یا انحراف در عرض قالی می‌شود. وقتی لبه‌های فرش حالتی لوله‌ای شکل پیدا می‌کند می‌گویند پیچیدگی رخ داده است.
پوک و تو خالی شدن فرش
از جمله عیوب فرش دستباف که کمی نیز تخصصی است، پوک و تو خالی بودن فرش است. چگالی گره فرش های دستباف با رج شمار آن رابطه مستقیمی دارد و هر چقدر که این چگالی بالاتر باشد، فرش از کیفیت و قیمت بالاتری برخوردار است. اما بعضی اوقات بافنده‌ها گره‌های قالی را نسبت به رج شمار کاهش می‌دهند و فرش در آخر پوک و تو خالی می‌شود. فرش دستباف و باکیفیت است ولی کیفیت مدنظر را ندارد و ارزش آن پایین‌تر است.
دو رنگی و رگه دار شدن فرش دستباف
دیگر عیبی که در فرش های دستباف رایج است، دو رنگی و رگه دار شدن فرش است. به این شکل است که خود را به صورت یک خط باریک در رو یا پشت فرش نشان می‌دهد و رنگ آن کاملاً متفاوت است به گونه‌ای که به راحتی قابل مشاهده است. دلیل پیدایش این خط می‌تواند استفاده از رنگ‌های جایگزین توسط بافنده باشد. ضمن اینکه ممکن است هنگام رنگرزی، الیاف کامل رنگ را به خود نگیرند و فقط بیرون آن رنگ دار شده باشد و هنگام استفاده در قالی و پس از قیچی کردن متوجه می‌شوند که الیاف کامل به رنگ نرسیده است.
ساده بافی
گاهی اوقات با فرش‌هایی مواجه می‌شویم که نقشه‌ای بسیار شلوغ دارند؛ بدون شک در بافت این فرش‌ها چالش‌های سخت‌تری وجود دارد. بافت این فرش نیاز به دقت بالایی دارد تا در تمام نقاط فرش تقارن رعایت شود. اما اگر رعایت نشود و در بین طرح‌های فرش فاصله بیفتد و فضای خالی را تشکیل دهد، در اصطلاح به آن خلوت بافی و یا ساده بافی می‌گویند.
پارگی
پارگی بیشتر در قسمت‌های کناری فرش رخ می‌دهد و یک اندازه 1 الی 20 سانتی متری ممکن است ایجاد شده باشد. بی‌توجهی به دوخت اصولی در پایین‌کشی قالی‌های فارسی‌باف، سوراخ‌شدن محل سوزن‌های دوخت در قالی و گلیم‌بافی اولیه، به‌کارگیری بیش از حد نخ پنبه‌ای (تار و پود ضخیم‌تر) و هم‌زمان کاهش استفاده از نخ پشمی، موجب پدید آمدن پارگی در فرش می‌شود.
کیسی
کیسی در قسمت‌هایی مانند حاشیه‌های فرش و یا اول و آخر آن ایجاد می‌شود. در این نواحی جمع شدگی دیده می‌شود و فرش حالت اضافه‌تری دارد و خود را برجسته نشان می‌دهد که به این کیسی یا کیستی می‌گویند. این قسمت‌ها نسبت به نواحی دیگر فرش زودتر ساییده می‌شوند و از زیبایی کلی فرش می‌کاهند.
کجی
در مواقعی که حاشیه فرش در امتداد یک خط مستقیم نباشد و دچار تو رفتگی و یا شکم‌دادگی شده باشد، به اصطلاح می‌گویند فرش کجی شده است.
جویدگی ناشی از قیچی
قیچی زدن فرش یک فرایند بسیار مهم است و نیاز به تجربه بالا دارد. استفاده از قیچی‌های نه چندان تیز و یا عدم مهارت بافنده می‌تواند فرش را جویده کند. به این صورت که سطح فرش صاف و یکدست نیست و دارای پستی‌ها و بلندی‌هایی است. قیچی زنی فرش یک عمل بسیار مهم است و باید با حوصله و مهارت کامل صورت بگیرد.
شل شدن چله‌ها
بافت فرش زمان مشخصی دارد و اگر بیش از حد طولانی شود باعث بروز ایراداتی تدریجی در سطح فرش است. با تغییر فصل‌ها و گرما و سرمایش هوا و دمای محل بافت، گره‌ها به مرور شروع به شل شدن می‌کنند. شل شدن گره‌ها زیبایی فرش را از بین می‌برد و در صورت دفتین زدن ممکن است پاره شود و بافنده مجبور باشد تا آن گره را با دست ببافد که از پشت به راحتی قابل تشخیص است.
دو دست شدن فرش
فرش های دستباف فرایند طولانی در تولید دارند و خیلی کم پیش می‌آید یک بافنده به تنهایی فرش را ببافد. اضافه کردن یک بافنده دیگر می‌تواند تا حد زیادی تولید فرش را تسریع ببخشد اما در این بین ممکن است عوارضی نیز داشته باشد. بافنده‌ها باید با یکدیگر هماهنگ باشند و طبق یک اصول فرش بافی را انجام دهند تا خروجی کار یک فرش با هماهنگی کامل طرح و نقش باشد. عدم هماهنگی بافنده‌ها می‌تواند اشکالاتی مانند کوتاه و بلندی پرزها در هنگام قیچی زدن، لوچه شدن فرش به علت دفتین زدن متفاوت و تناقض در خواب فرش به علت تفاوت در گره‌ها را به همراه داشته باشد.
سره داشتن فرش
فهمیدن اینکه فرش سره دارد یا خیر بسیار کار آسانی است. فقط کافی‌ست فرش را روی یک سطح صاف پهن کنید و قسمت بالا و پایین فرش را روی هم بیندازید. اگر هر چهار گوشه فرش کاملاً روی هم قرار بگیرند فرش بدون سره است؛ اما اگر قسمتی از آن بالا یا پایین باشد فرش سره دارد.
شمشیری شدن
کج بودن چوب زیر دار و عدم استفاده صحیح از شمشیرک‌ها برای مهار چله، از اصلی‌ترین دلایل پیدایش این عیب است. شمشیری شدن از جمله عیوب فرش دستباف است که بسیار نیز شایع است. شمشیری شدن بر کناره‌های فرش تأثیر می‌گذارد و الیاف به سمت پایین منحنی می‌شوند که به اصطلاح شمشیری نیز می‌گویند.
تقلب در بافت فرش
یک فرش دستباف خوب باید از زمان شروع بافت تا پایان آن از بهترین کیفیت برخوردار باشد. بعضی اوقات مشاهده می‌شود که فرش های دستباف از گره‌های مختلفی مانند گره فارسی، گره جفتی و بی گره بافی تشکیل می‌شوند که زیاد جالب نیست و باید از یک نوع گره پیروی کند.
بهترین جایگزین برای فرش های دستباف چیست؟
کسی منکر زیبایی و خاص بودن فرش های دستباف نمی‌شود، اما بروز عوامل بالا در فرش می‌تواند تا حدی از ارزش فرش بکاهد. پیدا کردن بافنده‌ای ماهر که فرشی بی نقص به بافت برساند کار سختی است. اما جایگزین فرش دستباف چیست؟ بهترین گزینه برای جایگزین کردن فرش های دستباف، خرید فرش سنگین وزن لوزان است. بافت دقیق، طرح و نقش به روز، وزن‌های بالا به علت استفاده از الیاف صد درصد اورجینال و کلی مزایای دیگر که خرید این فرش‌ها را واجب می‌کند. ضمن اینکه از قیمت مناسب‌تری برخوردارند.
جمع بندی مطالب
در این مقاله از فرش لوزان به تمامی عیوب فرش دستباف اشاره کردیم. بیش از نیمی از این عیب‌ها در صورت نداشتن تجربه کافی بافنده به وجود می‌آید. اما عیوبی مانند غلط بافی، دورنگی و رگه دار شدن و پارگی بیشتر در فرش اتفاق می‌افتد. به همین دلیل لازم است پیش از خرید فرش های دستباف ابتدا مقاله عیوب فرش های دستباف از لوزان را مطالعه کنید تا با اطلاعات کامل به خرید این فرش بروید
سؤالات متداول
شایع‌ترین عیوب فرش دستباف کدام‌اند؟
غلط بافی، بالا و پایین زدگی، پیچیدگی و کیستی از جمله رایج‌ترین اشتباهات فرش های دستباف هستند.
چگونه از ایجاد پیچیدگی و کیستی جلوگیری کنیم؟
تنظیم یکنواخت تار، کوبیدن متوازن گره و حفظ رطوبت مناسب می‌تواند راه حل مناسبی باشد.
چه روش‌هایی برای رفع عیوب فرش دستباف وجود دارد؟
استحکام مجدد تارها و کوبیدن حرفه‌ای گره، البته که لازم است با متخصصین این حوزه مشورت کنید.
چه علائمی نشان دهنده پیچیدگی فرش است؟
کج شدن خطوط نقش، انحراف گوشه‌ها و عدم توازن طرح در مرکز از جمله علائم وجود پیچیدگی فرش است.