مزایا و معایب فرش دستباف چیست؟ بررسی 21 مورد مهم
فهرست عناوین
فرش دستباف جزو صنایع دستی قدیمی ایران محسوب میشود. اکثر افراد فکر می‌کنند که مزایای فرش های دستباف بیشتر از معایب آن است. یک سری از معایب فرش دستباف که بیشتر علاقه‌مندان می‌دانند می‌توان به قیمت بسیار بالا و زمان زیاد برای تکمیل فرش اشاره داشت. ما اینجا هستیم تا در این مقاله فرش لوزان به دیگر مزایا و معایب فرش دستباف اشاره کنیم. شرکت تولید کننده فرش ماشینی لوزان با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته و به‌روزترین دستگاه‌های صنعت فرش بافی، پیشرو در تولید فرش ماشینی است. به کارگیری متخصصان برای تولید انواع مقاله‌های راهنمای خرید فرش و از این نظیر از دیگر اقدامات فرش لوزان می‌باشد؛ تا به راحتی و با اصول از تمامی اطلاعات فرش با خبر شوید. در ادامه به مزایا و معایب فرش دستباف اشاره می‌کنیم.
مزایای فرش دستباف
در بین ایرانی‌های سرتاسر جهان فرش دستباف از ارزش بالایی برخوردار است و آن را نماد فرهنگ، تاریخ و پیشینه آن می‌دانند. قبل از اینکه شروع کنیم به گفتن معایب فرش دستباف، می‌خواهیم به مزایای فرش دستباف بپردازیم.
مواد اولیه
از اصلی‌ترین دلایل مزایای فرش دستباف، وجود الیاف طبیعی در این فرش‌های است. مواد اولیه و الیافی که در فرش های دستباف استفاده می‌شوند کاملاً ضد حساسیت است و فرد دچار آلرژی نمی‌شود. این الیاف شامل پشم، کرک، کتان و ابریشم است. لازم به ذکر است که فرش های دستباف به چند صورت مانند: فرش پنبه و کتان، فرش تمام ابرشیم و.... تولید می‌شوند که هر کدام از آنها قیمت‌های متنوعی دارند.
سرمایه گذاری مناسب برای آینده
یکی دیگر از مزایای فرش های دستباف، سرمایه گذاری روی آن است. فرش دستباف به خاطر ظریف کاری و زمان زیادی که صرف آن میشود از ارزش بالایی برخوردار است؛ زیرا شما دارید یک هنر دستی بی‌نظیر را خریداری می‌کنید. بنابراین هر چه از آن استفاده کنید نه تنها ارزش آن کم نمی‌شود، بلکه ارزش بالاتری پیدا می‌کند چون اصطلاحاً فرش پاخورده نام گذاری میشود.
حالا اگر قصد خرید و سرمایه گذاری روی فرش دستباف را دارید ولی نمی‌خواهید از آن استفاده کنید تا خدایی نکرده خراب شود؛ می‌توانید تابلو فرش های دستباف را خریداری کنید تا به دیوارهای خانه روح ببخشد.
به‌کارگیری رنگ طبیعی
الیاف طبیعی و رنگ‌های طبیعی در کنار هم ترکیب قدرتمندی ساخته‌اند که تا سالیان سال عمر و رنگ خود را حفظ می‌کنند. الیاف فرش دستباف نسبت به الیاف رنگ شده فرش ماشینی از آلرژی و حساسیت کمتری برخوردار هستند که از دیگر مزای فرش دستباف است. برای اینکه مطمئن شوید الیاف فرش های دستباف به صورت طبیعی رنگرزی شده‌اند کافیه تا یک پارچه سفید و پاک بردارید و روی سطح فرش بکشید. اگر پارچه رنگ‌دار نشد یعنی فرش با الیاف طبیعی رنگرزی شده است.
کمک به تولید داخلی
با توجه به شرایط سخت اقتصادی کشور عزیزمان، تولید فرش های دستباف کمک بسیار شایانی به صنایع دستی می‌کند. تولید فرش دستباف برای قشرهای ضعیف و متوسط روبه پایین جامعه بسیار سودمند خواهد بود. الیاف فرش های دستباف از دامپروران، رنگ‌های الیاف از محصولات گیاهی و کشاورزان و بافندگان فرش های دستباف بیشتر روستاییان و عشایران هستند؛ ضمن اینکه کارخانجات نساجی نیاز به کارگر دارند. پس از دیگر مزایای فرش دستباف به رونق اقتصادی بافندگان و کشورمان می‌توان اشاره داشت.
کیفیت رنگ
الیاف فرش های دستباف به دو شیوه طبیعی و شیمیایی رنگرزی می‌شوند، که هر کدام از آنها کیفیت و دوام متفاوتی دارند. فرش های دستباف رنگ شده با رنگ طبیعی معمولاً کیفیت و ماندگاری بالاتری دارند و به‌مرورزمان زیبایی آنها بیشتر میشود. رنگ‌های شیمیایی، اگر از مواد مرغوب تولید شده باشند ثبات خوبی دارند؛ اما در صورت استفاده از رنگ‌های نامرغوب، امکان کم‌رنگ‌شدن یا تغییر رنگ وجود دارد.
نکته: نور مستقیم خورشید، شست‌وشوی نامناسب و مواد شوینده قوی می‌توانند باعث کاهش ماندگاری رنگ‌ها به ویژه رنگ‌های شیمیایی شوند.
دوام و ماندگاری
همان‌گونه که قبلاً اشاره کردیم فرش های دستباف به دلیل استفاده از الیاف طبیعی مانند پشم، ابریشم و پنبه از دوام و ماندگاری بالایی برخوردارند. این فرش‌ها به صورت گره دار و با چگالی بالا بافته می‌شوند که باعث می شود در برابر فشار، سایش و پاخوردگی مقاومت بالایی داشته باشند. فرش های دستباف با الیاف مرغوب و رنگ‌های طبیعی، با گذشت زمان جلوه‌ای کهنه و زیبا (پتینه) پیدا می‌کنند. اگر به درستی نگهداری شوند، فرش های دستباف می‌توانند دهه‌ها بدون افت کیفیت بافی بمانند و حتی به عنوان یک ارزش هنری و سرمایه‌ای نسل به نسل منتقل شوند.
عایق عالی سرما و گرما
فرش های دستباف به دلیل استفاده از الیاف طبیعی، عملکرد بسیار خوبی به عنوان عایق گرما و سرما دارند. این ویژگی باعث میشود که در فصول سرد، فضای خانه را گرم و در فصول گرم، محیط خانه را خنک نگه دارند. ساختار متراکم، طبیعی و تنفس پذیر فرش های دستباف باعث میشود تا به طور مؤثر از انتقال دما جلوگیری کنند.
حمایت از دامپروری
صنعت فرش بافی از دیرباز با دامپروری به ویژه پرورش گوسفند و کرم ابریشم، رابطة تنگاتنگی داشته است. افزایش تقاضا برای فرش های دستباف، به طور مستقیم باعث رشد و توسعه فعالیت‌های مرتبط با دامپروری، از جمله پرورش دام، تولید پشم و نوغان‌داری (پرورش کرم ابریشم) می شود. این تأثیرات به صورت زنجیره‌ای، اقتصاد روستایی و معیشت دامداران را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
معایب فرش دستباف
فرش های دستباف با وجود زیبایی، دوام و ارزش هنری بالا، دارای برخی معایب هستند که ممکن است در انتخاب و نگهداری آنها تأثیرگذار باشند. آگاهی از معایب فرش دستباف به خریداران کمک می‌کند تا با دید بازتری اقدام به خرید کنند و برای نگه داری بهتر فرش، تدابیر مناسبی اتخاذ نمایند. در این مقاله از فرش لوزان سعی کردیم تا به صورت تخصصی به مزایا و معایب فرش دستباف اشاره کنیم. در ادامه به مهم‌ترین معایب فرش دستباف می‌پردازیم.
نقص در بافندگی
یکی از معایب فرش دستباف، وجود خطاهایی در هنگام بافت فرش است. البته که از نظر بسیاری دلیل اصالت فرش های ماشینی همین خطاها هستند. به هر حال فرش های دستباف به دلیل اینکه با دست بافته می‌شوند قطعاً دچار خطاهای انسانی خواهند شد. ولی در این خطاها استانداردی وجود دارد که اگر از آن فراتر برود، شما با یک فرش به اصطلاح ناقص روبرو می‌شوید که زیبایی خاص خود را ندارد و از ارزش نه چندان زیادی برخوردار است.
قیمت بسیار بالا
تمام فرش های دستباف به دلیل استفاده از الیاف گران، انرژی بالا و زمان زیاد، که معمولاً بین 6 ماه تا 2 سال طول می‌کشد، قیمت بالایی دارند. شما دارید یک محصولی هنری که با دست بافته شده و انرژی و زمان زیادی صرفش شده را خریداری می‌کنید؛ پس طبیعی هستش که از قیمت نسبتاً بالایی برخوردار باشد.
وزن بالا و مشکلات در جابجایی
از جمله معایب فرش دستباف، وزن بالا است که در هنگام جابجایی می‌توان مشکل ساز باشد. دلیل اصلی وزن بالای فرش های دستباف استفاده از الیاف طبیعی و مواد اولیه با کیفیت است.
شست‌وشوی دشوار
رنگ‌های فرش دستباف، به هنگام خیس شدن ممکن است درهم آمیخته یا ترکیب شوند. ضمن اینکه پشم‌های موجود در فرش وقتی خیس بشوند وزن بسیار بالایی پیدا می‌کنند. شست‌وشوی این قالی‌ها، بسیار کار سخت و طاقت فرسایی است؛ مگر اینکه برای قالیشویی‌های معتبر ارسال کنید تا کار را برایتان انجام بدهند.
خطای انسانی در بافت فرش
اکثر کارهای دست ممکن است اشتباهاتی را داشته باشند. فرش های دستباف هم از این موضوع مستثنی نیستند. بسیاری از فرش های دستباف شامل خطاهای بافتنی هستند. این خطاها اکثرا به خاطر نقشه خوانی های اشتباه رخ می‌دهند.
ایجاد رنگ‌های حاشیه‌ای به‌جز رنگ اصلی
همان‌گونه که قبلاً اشاره کردیم الیاف فرش های دستباف به صورت طبیعی رنگ آمیزی می‌شوند. اگر بخواهیم واضح تر شرح بدهیم به این گونه است که مثلا رنگی مثل قرمز در طیف های رنگی متفاوتی درست میشود و در فرش استفاده می شود.
تأثیرپذیری بالا از آسیب‌های ناشی از بیدزدگی
فرش های دستباف به خاطر وجود الیاف طبیعی نیاز به نگهداری بیشتر و ویژه‌تری دارند. پشم طبیعی به دلیل اینکه منبع پروتئین است باعث لانه کردن حشرات موذی در فرش های دستباف می شود.
کوبیدگی فرش در طی زمان
شاید خیلی از مردم کوبیدگی و پاخوردگی را با هم اشتباه بگیرند. کوبیدگی یعنی فشرده شدن بیش از حد پرزها و از بین رفتن حالت طبیعی الیاف به دلیل فشار نامناسب، وزن زیاد یا عوامل محیطی مثل رطوبت. کوبیدگی باعث کاهش ضخامت، تغییر شکل و کاهش زیبایی فرش میشود. این اتفاق معمولاً در اثر قرار گرفتن اجسام سنگین یا شست‌وشوی نادرست رخ می‌دهد.
پوک و توخالی شدن فرش دستباف به‌مرورزمان
یکی از بدترین معایب فرش دستباف پوک و توخالی شدن فرش است. فرش های دستبافت با توجه به رج‌شمار، چگالی‌های مختلفی دارند. با این حال، به‌مرورزمان ممکن است به دلیل عوامل مختلفی مانند پاخوردگی بیش از حد، رطوبت و نور خورشید دچار پوک شدن یا توخالی شدن شوند. این مشکل باعث میشود فرش نرمی و انعطاف اولیه خود را از دست بدهد و به‌مرورزمان ضخامت و تراکم آن کاهش یابد.
نبود تقارن در گوشه‌های فرش
فرش های دستباف با توجه به اینکه با دست بافته می‌شوند ممکن است گوشه‌های تقارن نداشته باشند؛ البته به اصطلاح به آن سرکج هم می‌گویند.
تنوع پایین طرح و نقش
فرش های ماشینی امروزی شامل هزاران طرح و نقش هست که دست شما برای خرید طرح خود بسیار باز است. در مورد فرش های دستباف این ماجرا برعکس است و تنوع بسیار پایین و محدودی دارند و انتخاب‌های زیادی به شما ارائه نمی‌دهند. در مورد رنگ‌های الیاف طبیعی هم این موضوع صدق می‌کند. الیاف فرش های دستباف که به صورت طبیعی به رنگرزی می‌رسند پالت رنگی بسیار محدودی دارند.
مقاومت پایین در برابر حرارت
در نظر بسیاری از مردم یکی از بزرگترین معایب فرش دستباف، مقاومت پایین آن در برابر حرارت است. کرک، پشم و ابریشم دوام پایینی در برابر حرارت دارند و بسیار آسیب پذیر هستند. ریختن مایعات داغ هم روی فرش تأثیر می‌گذارد و می‌تواند باعث درهم‌ریختگی رنگ‌های فرش دستباف شود.
با توجه به معایب گفته شده، فرش دستباف بهتر است یا ماشینی؟
برای جواب به این سؤال باید کامل با تفاوت فرش دستباف و ماشینی آشنا باشید. انتخاب بین فرش دستباف و فرش ماشینی به عوامل مختلفی مانند سبک زندگی، بودجه، کیفیت و شرایط نگهداری بستگی دارد. هر دو نوع فرش مزایا و معایب خود را دارند که در اینجا با تمامی مزایا و معایب فرش دستباف آشنا شدید. فرش های دستباف با استفاده از الیاف طبیعی و گره‌های محکم دست دوز از استحکام بالایی برخوردارند. اما فرش های ماشینی از الیاف مصنوعی برای بافت استفاده می‌کنند که مقاومت بالایی در برابر نور خورشید دارند؛ اما کیفیت بافت فرش ماشینی معمولاً به اندازه فرش دستباف نیست. فرش های دستباف به دلیل استفاده از الیاف طبیعی و فرایند طولانی و پیچیده بافت دستی، قیمت بالاتری دارند. فرش های ماشینی به دلیل تولید انبوه با دستگاه‌های پیشرفته و استفاده از الیاف مصنوعی، قیمت پایین‌تری دارند.
فرش های دستباف به دلیل هنر دست بافنده‌ها، طرح‌ها و نقش‌های منحصر به فردی دارند و هر فرش دستباف به عنوان یک اثر هنری خاص محسوب میشود که یکی در از مزایای فرش دستباف است. در مقابل، فرش های ماشینی به دلیل تولید با دستگاه، تنوع بیشتری در طرح و رنگ دارند. فرش های دستباف به دلیل ماندگاری بالا، ارزش هنری و فرهنگی و تقاضای مداوم در بازار، به عنوان یک سرمایه گذاری بلند مدت محسوب می‌شوند. با گذشت زمان، کمیاب شدن و افزایش تقاضا، فرش های دستباف ارزش بیشتری پیدا می‌کنند. اما فرش های ماشینی به دلیل تولید انبوه و کاهش ماندگاری، معمولاً پس از چند سال استفاده، ارزش خود را از دست می‌دهند.
جمع بندی مطالب
فرش دستباف به دلیل استفاده از الیاف طبیعی مانند پشم، پنبه و ابریشم، بافت دستی و طرح های منحصر به فرد از کیفیت و ارزش هنری بالایی برخوردار است. این فرش‌ها به عنوان یک کالای لوکس و یک سرمایه گذاری بلند مدت شناخته می‌شوند، زیرا با گذشت زمان ارزش آنها افزایش پیدا می‌کند. مقاومت بالا در برابر سایش و امکان ترمیم و بازسازی از جمله مزایای فرش دستباف محسوب میشود. علاوه بر این، فرش های دستباف به دلیل استفاده از رنگ‌های گیاهی و مواد طبیعی، سازگار با محیط زیست هستند.
در مقابل، فرش های دستباف به دلیل قیمت بالا، نیاز به نگهداری دقیق، حساسیت به رطوبت و نور مستقیم خورشید، معایبی نیز دارند. امکان کوبیدگی، پوک شدن و تغییر شکل در اثر استفاده نادرست یا شرایط نامناسب محیطی، از مشکلات احتمالی فرش های دستباف است. همچنین وزن زیاد و دشواری در حمل و نقل، از دیگر محدودیت‌های فرش دستباف به شمار می‌رود. اگر قیمت مناسب، تنوع طرح و رنگ و مقاومت در برابر شرایط محیطی برای شما اهمیت بیشتری دارد، آشنایی با اینکه فرش ماشینی چیست می‌تواند به تصمیم‌گیری بهتر شما کمک کند.
سؤالات متداول
چرا فرش دستباف با گذشت زمان ارزش بیشتری پیدا می‌کند؟
به دلیل بافت دستی، استفاده از الیاف طبیعی و طرح‌های منحصربه‌فرد، فرش دستباف با گذشت زمان به‌عنوان یک اثر هنری ارزشمندتر میشود.
چرا فرش دستباف نسبت به فرش ماشینی قیمت بالاتری دارد؟
استفاده از مواد طبیعی، بافت دستی و زمان‌بر بودن فرایند تولید، باعث افزایش قیمت فرش دستباف میشود.
چگونه از فرش دستباف به‌درستی نگهداری کنیم؟
دوری از نور مستقیم خورشید، رطوبت و شست‌وشوی حرفه‌ای با مواد ملایم، به افزایش عمر فرش کمک می‌کند.
چرا برخی از فرش‌های دستباف دچار کوبیدگی می‌شوند؟
فشار مداوم، پاخوردگی زیاد و استفاده از مبلمان سنگین باعث کوبیدگی الیاف فرش میشود.